Dan građevinara Srbije
Dan građevinara Srbije obeležava se 8. avgusta u znak sećanja na trodnevni štrajk građevinskih radnika koji je okončan 8. avgusta 1940. godine. Štrajk je usledio posle neuspešnih pregovora sindikata i poslodavaca o promeni kolektivnog ugovora i povećanju nadnica.
Građevinari Srbije i 83 godine posle ovog štrajka ne žive mnogo bolje. Rad na crno, loši uslovi rada i veliki broj stradalih radnika su trenutno najveći problemi građevinskh radnika u Srbiji. Prema izveštaju Inspektorata za rad, samo u 2022. godini je na radu poginulo 27 građevinskih radnika dok je u 2021. godini taj broj bio veći jer su tada stradala 33 građevinska radnika. Zanimanje građevinskog radnika sada je i zvanično najopasnije zanimanje u Srbiji jer od ukupnog broja svih poginulih radnika koji iznosi 47, poginulih građevinskih radnika je 27 a to je tačnije 57% od ukupnog broja svih poginulih radnika. Daleko iza njih su sve ostale delatnosti računajući i zanimanja za koja vlada mišljenje da su najopasnija kao što su posao policajca ili vojnika.
Prema podacima Demostata, evropski prosek poginulih građevinskih radnika na 100.000 zaposlenih je 6 radnika dok je kod nas taj broj četiri puta veći. Prema podacima RZS u Srbiji je u građevinskom sektoru u 2022. bilo zaposleno 120.000 ljudi a poginulo je njih 27.
Takođe je i najveći broj teških povreda na radu u 2022. godini zabeležen u oblasti građevinarstva i on iznosi čak 143 teških povreda koje su zauvek ostavile posledice na zdravlje povređenih. Ogroman je problem što se veliki broj teških i lakih povreda koje se dogode uopšte ne evidentira tako da se o stvarnom broju povređenih na gradilištima može samo spekulisati. Najveći broj lakih i teških telesnih povreda na gradilištima se ne prijavljuje jer se događaju radnicima koji najčešće rade na crno. Oni se za lečenje snalaze sami, jer nemaju pravo na bolovanje i zdravstvenu zaštitu.
Udruženje pobuna Srbije je sprovelo istraživanje na 150 gradilišta u Beogradu u periodu od 22.02.2022. do 20.05.2023. godine u nameri da se dobije što više informacija o radu na crno na gradilištima. Praćena su samo prijavljena gradilišta i ustanovljeno je uz pomoć izjava radnika da se na čak 117 gradilišta nalazio određeni broj radnika koji su radili na crno. Dakle na 78% gradilišta su određeni posao obavljala lica koja su radila na crno.
Na osnovu svedočenja radnika i posmatranja koje je obavljeno, procena koju su istraživači izneli je da gotovo jedna četvrtina radnika na gradilištima radi konstantno na crno i time dolaze u situaciju da gube prava iz oblasti PIO fonda. Takođe radnici iz oblasti građevinarstva koji rade na crno i pored poštenog rada dolaze u situaciju da postaju socijalni slučajevi bez prava na penziju koji moraju da rade do kraju života dok poslodavcima ostvaruju ekstra profit.
U nastavku se nalazi ispovest građevinskog radnika Vasilija Simeunovića koji verovatno nikada neće otići u penziju jer je gotovo ceo radni vek radio na crno. Vasilije Simeunović je preko 40 godina radio na građevini, najčešće na crno i sada na pragu 65. godine zvanično ima samo tri godine radnog staža. Svoju priču je želeo da podeli kako bi mlađim generacijama skrenuo pažnju da im se ne dogodi isto što i njemu.
Dobro svi razmislite o tome, ako su poslodavci poznatiji kao uspešni građevinski investitori, štedeli na prijavi radnika, šta ih sprečava da štede na armaturi, sastavu betona, instalacijama ili izolaciji objekata koje vam prodaju po astronomskim cenama.
P.S.
Posvećeno Vasiliju Simeunoviću i svim građevinskim radnicima, koji će i ovog jutra izaći na gradilište bez zaštitnog šlema, rukavica, obuće, ugovora o radu, pauze i zdravstvenog osiguranja.